नेपालय् आःया जातीय आन्दोलन

नेपालय् आःया जातीय आन्दोलन

नेपाःया राजनैतिक आन्दोलन सदा इलय थें जटिल ढंगं न्ह्याना च्वंगु दु । नेपालय् राजनैतिक समस्याया पहिचान व आन्दोलनया एजेण्डा दयेकेगुनसें कया आन्दोलनया नेतृत्वबारे गंभीर भ्रम व समस्यात दु । थुकें याना आन्दोलन व क्रान्तिया छगू उचाइलय् थ्यने धुंकाः नं निष्कर्षय् थ्यने मफइगु व दे हाकनं पुलांगु अवस्थाय् लिहां वनिगु जुयाच्वगुं दु, यद्यपि रुपय् धाःसा निश्चितकथं छुं भचा ह्युपाः वगु खनेदु ।

    नेपाः ताः ईनसें सामन्ती, अर्ध व नवऔपनिवेशिक अवस्थाय् लाना च्वंगु दु । थुकें मूकथं वर्गीय, जातीय, क्षेत्रीय, लिङ्गीय व सामुदायिक समस्यात ब्वलंकुगु दु । नेपाः थें ज्यागु बहुजातीय, बहुभाषिक, बहुसमुदायिक व भौगोलिक विविधता दुगु देशय् थज्यागु समस्यात वइगु स्वभाविक खः, गनकि दे सामन्ती उत्पीडनय् लानाच्वंगु दइ । झीगु देशय् जातीय, क्षेत्रीय, लिङ्गीय व सामुदायिक उत्पीडनकथं रुपय् खने दसां सामन्ती राज्यसत्ताया उत्पीडनं ब्वलंगु थुगु समस्यात नं वर्गीय समस्या हे खः।

    तर प्रतिक्रियावादी राज्यसत्तायात स्वयेगु व थुकें याइगु उत्पीडनया सारयात स्वयेगु, थुइकेगु व ग्रहण यायेगु सवालय् खने दइगु विविध दृष्टिकोणं समस्याया हाःतक थ्यनेगु समस्या दु । जातीय उत्पीडन नं नेपाःया सन्दर्भय् छगू तःंगु राजनैतिक समस्याकथं दु । थुकेत स्वयेगु सवालय् नं वहे कथंया विविधतां याना थ्व समस्या झंझं जटिल जूगु दु । सत्तासीन वर्ग व पक्षधरतय्सं नं जातीय समस्याया रुपयात स्वीकार यायेगु व छुंकथंया सुधार याना समस्यात ज्यंकेगु समाधानया उपाय न्ह्यब्वया थगु निहित स्वार्थ पूवंकेगु व आन्दोलनय् भ्रम न्यंकेगु ज्या याना वयाच्वंगु दु धाःसा सच्चा माक्र्सवादीतय्सं थ्व समस्याया हाःतक थ्यनेगु व सत्ताय् आमूल परिवर्तन यायेमागु उपाय न्ह्यब्वया वयाच्वंगु दु व रुप व सारयात पाय्छिकथं हल यायेगु कुतः याना वयाच्वंगु दु । मेगु तःधंंगु ब्व तत्कालया स्वार्थया आधारय् गुपिंसं रुपयात वकालत यायेगु व गुपिंसं सारया जक खँ ल्हानां आन्दोलनय् भ्रम न्यंकेगु यानाच्वंगु दु । माक्र्सवादी आन्दोलन दुने संशोधनवादी व नवसंशोधनवादीतय्गुला खँहे त्वते, क्रान्तिकारी पार्टीया आम नीति पाय्छि जुइक जुइक नं थुकियात थुइकेगु सवालय् नेता कार्यकर्तातय्के खने दुगु निगू अतिवादी दृष्टिकोणं आन्दोलनय् भ्रम व अविश्वास ब्वलंगु अवस्था नं विद्यमान दु । क्रान्तिकारी पार्टी दुने माःगुकथंया सहलह व बहसया दथुं जातीय समस्यायाबारे पार्टी नीतियात छगूहेकथं थुइकेगु आवश्यकता दु । अझला थुके क्रान्तिकारी पार्टी दुने शासक जाति बाह्मणक्षेत्री जातिंवपिं नेताकार्यकर्तातय्सं मूवंगु भूमिका म्हितेमागु खनेदु ।

    नेपाःया शासक जातिया ल्याः ३० प्रतिशत दुगु व थ्व मेमेगु जातिया ल्याःसिबे अप्व दुसांनं थ्व ल्याः कूल जनसंख्याया अल्पमत हे खः । उत्पीडित जाति, क्षेत्र व समुदायया जनसंख्या तसकं अप्व दुगु अवस्था खः । अथे जुया नेपाःया सन्दर्भये वर्गीय आन्दोलनया स्वरुप शुद्ध वर्गीयकथं जक न्ह्याइगु सम्भव मदु । सारय् वर्गीय आन्दोलन जुइक जुइक नं रुपय् धाःसा जातीय, क्षेत्रीय, सामुदायिक व लिङ्गीय आन्दोलनया रुपय् अभिब्यक्त जुइ । थुपिं आन्दोलनयात जातिवादी, क्षेत्रीयतावादी, साम्प्रादायिक व महिलावादी आन्दोलनया मिखाँ जक स्वयेगु गंभीर समस्या दु । नेपालय् सम्भावित जातीय आन्दोलनया शसक्तता व निरन्तरताया कारणं थुकेयात जातिवादी, साम्प्रादायिक, विदेशी शक्तिया घुसपैठ, डलरया खेती धकाः सुतुरमुर्गं फिइ छ्यो सुचुकि थें वेवास्ता यायेगु, बदनाम यायेगु ज्यां देशय् झं गंभीर समस्या वइगु सुनिश्चित हे जू । तर थुगु इलय् क्रान्तिकारीतय्सं सर्वहारा वर्गया नेतृत्वय् पाय्छि कथंया समाधान बीया न्ह्योने वने फइकि मफइ धइगु खँ धाःसा मू न्ह्यसः जूगु दु ।
उत्पीडित जाति, क्षेत्र, समुदाय व लिङ्गया जनसमुदायया पहिचान रुपया आधारय् स्वयेगु खःःसा छगू मू समस्या खः । तर सारय् स्वयगु खःसा मू समस्या वर्गीय समस्या हे खः । जातीय आन्दोलन थथम्हहे महत्वपूर्ण रुप पक्षया आन्दोलन खः, वर्गीय आन्दोलन शसक्त यायेगु नितिं छगू तःधंगु ल्वाभ नं खः, थुकेयात सर्वहारा क्रान्तिकारीतय्सं जनरअन्दाज याये मज्यु । सामान्य कथंजक स्वयेगु खःसा उत्पीडनया पहिचान थाकुगु खँ मखु, तर उत्पीडनया पहिचानया मान्यता व थुकेया आधारय् समाधान धाःसा थौं जटिल दयेका ब्युगु दु । तुलनात्मक कथं लिङ्गीय, क्षेत्रीय व सामुदायिक उत्पीडनया पहिचानया खँय् प्रतिक्रियावादी, संशोधनवादीतय्सं उलि छ्यों स्याका च्वंगु मदु तर संभावित आन्दोलन व थुकेया लिच्वया कारणं उत्पीडित जातीय पहिचानया खँय् धाःसा छ्यों स्याकेगु जक मखु भयानक षडयन्त्र नं जुयाच्वंगु दु ।

    सामान्यतया उत्पीडित जातिया पहिचान व थुकिया मान्यता जक तःधंगु खँ मखु, यद्यपि ब्राम्हणवादीतय्सं थ्वइत स्वीकार याना च्वंगु अवस्था मदु, मू खँला पहिचाननापं समाधानया लँपुं जातीय उत्पीडनपाखें मुक्ति जुइगु खँ खः व थ्व वर्गीय मुक्तिलिसे नं तप्यंक स्वापु दुगु विषय वस्तु खः । सामन्तवादया विरुद्धया पूँजीवादी क्रान्ति व पूँजीवादया विरुद्ध सर्वहारा वर्गया क्रान्ति ताःलाये धुंकाः उत्पीडित जातिया पहिचानया आधारय् समाधान ब्युगु अवस्था खः । मूकथं लिङ्गीय व सामुदायिक उत्पीडनया हल निश्चित ईया नितिं विशेषाधिकार बीया यागु दुसाः नेपाः थें ज्यागु बहुजातीय, बहुभाषिक, बहुसाँस्कृत व क्षेत्रीय विविधता दुगु देशय् जातीय व क्षेत्रीय उत्पीडनया हल उत्पीडित जाति व क्षेत्रया पहिचान याना आत्म निर्णयया अधिकारया सैद्धान्तिक स्वीकृतिनापं संघीयता, स्वायत्तता व स्वशासनया ज्याझ्वः लागू यागु खनेदु । आःतकया जातीय उत्पीडनया समाधानया दकसिबे वैज्ञानिक लँपु थ्वहे खः । थ्व मुद्दा न्हुगू जनवादी क्रान्तिया नं छगू महत्वपूर्ण मुद्दा खःसा न्हुगू जनवादी व्यवस्थाया महत्वपूर्ण ज्याझ्व नं खः ।

    थौं नेपालय् कूल जनसंख्याया झण्डै ४० प्रतिशतया ल्याःयात जुयाच्वंगु जातीय उत्पीडन व मेमेगु झण्डै ३० प्रतिशतया ल्याःयात उत्पीडन जुयाच्वंगु पहिचानया प्रश्नयात दकसिबे जटिल विषय दयेका ब्युगु दु, जबकि मू समस्या वर्गीय समस्या हल यायेगु समस्याला दहे दनि । जातीय उत्पीडनया पहिचानया आधारय् संघीयता, स्वायत्तता व स्वशासनया विषयलय् सत्तासीन वर्ग व ब्राम्हणवादी मनोवृति दुपिं नेता व कार्यकर्तातय्सं थुकेया विरुद्ध भ्रम न्यंकुसें दे कुचा दलिगु, जातीय युद्ध जुइगु, पहिचान बाहेकया मनूतय्त प्रदेशं पितना छ्वइगु, सामथ्र्यता मदुगु आदि आदि भ्रम ब्वलंकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । थुगुकथं देयात बहुजातीय राज्य मखु, एकल जातीय राज्ययात मद्दिक्क न्ह्याकेगु ज्या जूगु दु ।
थौं क्रान्तिकारी धाइपिं नेतातय्सं राष्ट्रिय व वर्गीय आत्मसमर्पण यासें दे व जनतायात गद्दारी व धोखा बीया नवसंशोधनवादय् जूगु पतन, क्रान्तिकारी पार्टी पुर्नगठन जूगु निदँ मदयेवं क्रान्तिकारी पार्टीदुने वामखोलया दक्षिणपंथीतय्सं क्रान्ति मजुगु धासें यागु पार्टी विभाजन, नवसंशोधनवादं छगू हिस्साया खुल्लमखुल्ला निम्न वुर्जुवा पार्टीइ जूगु पतन व नकतिनि क्रान्तिकारी पार्टीदुने छगू हिस्सा नवसंशोधनवादया न्ह्यपं जुसें उमिगु नं नवसंशोधनवादय् जूगु पतनं जनताय् क्रान्तिकारी नेतृत्वप्रति अविश्वास व आन्दोलनप्रति घोर निराशा ब्वलंगु अवस्था दु । थुकें प्रतिक्रियावादीतय्गु आयु तःहाकगु अवस्था दु ।

थयागु जटिल परिस्थितिया बाबजुदनं थ्व स्थिति न्ह्याबलें ल्यनाच्वनि मखु । विषेशयाना जनताय् दुगु भ्रम, अविश्वास व नैराश्यता त्वाथला जनताया दथुइ सही नीति व ज्याझ्वःनापं क्रान्तिकारी नेता व कार्यकर्तात हाकनं थ्यनिगु खःसा परिस्थिति क्रान्तिकारीतय्गु अनुकूलताय् वइ । जातीय आन्दोलनया सफलताया नितिं नं थ्व अनुकूल अवस्था मा । थुकेया नितिं क्रान्तिकारीतय््सं पुवंके शर्तत खः— फलामे अनुशासननापंया कम्युनिष्ट पार्टी व थुकेया मातहत तःधंगु जातीय मोर्चा संगठन व जनवर्गीय संगठनया निर्माण न्हापांगु शर्त खः । प्रतिक्रियावादी व नवसंशोधनवादीतय्सं न्यंकुगु भ्रम व द्वैत चरित्रया भण्डाफोर निगुगू शर्त खः । जातीय आन्दोलनया नेतृत्व व सहभागीता उत्पीडित जातिपाखेंजक जुइमा धइगु आग्रह व पुर्वाग्रह अन्त्ययासें आन्दोलनय् आम उत्पीडित जाति, वर्ग, समुदाय व लिङ्गया समर्थन व सहभागिताया सुनिश्चितता स्वंगुगू शर्त खः । जनताया जनजीविकाया आन्दोलनया उठान व सहभागिता प्यंगुगू शर्त खः । जनताया जनतन्त्रया आन्दोलनया उठान व नेतृत्व बीगु न्यागुगू शर्त खः । आन्तरिक राष्ट्रियता व वाह्य राष्ट्रियताया द्वन्दात्मक स्वापुनापं राष्ट्रिय स्वाधिनताया आन्दोलन खुगुगू शर्त खः । सर्वहारा वर्गया नेतृत्वय् थुपिं फुक्क आन्दोलनया परिचालन व संयोजन न्ह्यगुगू शर्त व मू शर्त खः । थुगु शर्तत पूवंका न्ह्यावने फुगु अवस्थाय् जक हाकनं जातीय आन्दोनल दनिगु व सही दिशाय् न्ह्यावनेत सम्भव जुइ । थुकेया नितिं थौं क्रान्तिकारीतय्गु मू दायित्व जूगु दु ।