‘दीर्घकालीन जनयुद्ध वा सशस्त्र जनविद्रोहको मोडेल यान्त्रिक ढंगले प्रयोग हुँदैन’

‘दीर्घकालीन जनयुद्ध वा सशस्त्र जनविद्रोहको मोडेल यान्त्रिक ढंगले प्रयोग हुँदैन’

मोहन वैद्य ‘किरण’

एमाओवादीसँगको विभाजनपछि पनि दुई–दुई पटक फुटको सामना गर्नुभयो । पछिल्लो विभाजनका कारण र कारक के र को हुन् ?

हो, हामीले एमाओवादीसँगको विभाजनपश्चात् दोस्रो ठूलो दुई लाइनसङ्घर्ष तथा फुटको सामना गर्दै अगाडि बढ्नुपरेको छ । पछिल्लो विभाजनका मूल कारण र कारकका रूपमा हामीले सर्वप्रथम त पार्टीमा विद्यमान निम्न पुँजीवादी वर्ग आधार, चिन्तन तथा प्रवृत्तिलाई नै लिनुपर्दछ ।

यो चिन्तन तथा प्रवृत्ति निकै ढुलमुल तथा अस्थिर बन्दै आत्मसमर्पण तथा पलायनको दिशातिर अग्रसर हुन पुग्यो । दोस्रो, हाम्रो पार्टीमा त्यसप्रकारको निम्न पुँजीवादी प्रवृत्ति तथा चिन्तनको छिद्रबाट दक्षिणपन्थी नव–संशोधनवादले घुसपैठ गर्ने अवसर पायो । तेस्रो, हाम्रो पार्टीको क्रान्तिकारी धारालाई ध्वस्त पार्नका लागि देशी तथा विदेशी वर्गदुश्मनहरूबाट धेरै चलखेल पनि भए । यी सबैको समग्रतामा पार्टी यसरी विभाजित हुन गयो ।

दक्षिणपन्थी अवसरवादको पहिचान साधारण जनताले कसरी गर्न सक्छन् ? यसका मूल विशेषता के हुन् ?

सुरुमा त सर्वसाधारण जनताका लागि दक्षिणपन्थी संशोधनवादलाई पहिचान गर्न गाह्रै हुन्छ । किनभने यसले रूपमा क्रान्ति तथा जनताको नाम जप्ने नै गर्दछ । अनि यसले आफूलाई जनताको बिचमा लोकप्रिय बन्दै आएको कम्युनिस्ट साइनबोर्डले विभूषित तुल्याएकै हुन्छ । तर पनि अन्ततः यसलाई जनताले ठम्याएरै छाड्दछन् । मोटामोटी रूपमा दक्षिणपन्थी अवसरवादका विशेषतालाई यसरी प्रस्तुत गर्न सकिन्छ :
पहिलो, दार्शनिक रूपमा यसले द्वन्द्वात्मक तथा ऐतिहासिक भौतिकवाद र वर्गसङ्घर्षलाई परित्याग गरी वर्गसमन्वयवादको मान्यता अङ्गाल्दै विजातीय विश्वदृष्टिकोण एवम् वर्गदुश्मनसितको एकतामा विशेष जोड दिन्छ । दक्षिणपन्थी संशोधनवादले भौतिकवादी द्वन्द्ववादको विरोधमा सारसङ्ग्रहवादलाई स्वीकार गर्दछ ।

सारसङ्ग्रहवाद यस्तो चिन्तन हो जसले विभिन्न अनमेल विचार, दृष्टिकोण, सिद्धान्त तथा अभिमतलाई एकै ठाउँमा मिसाई खिचडी पकाउने काम गर्दछ । यसै चिन्तन र पद्धतिको सहारामा दक्षिणपन्थीहरूले माक्र्सवाद र प्रतिक्रियावादलाई एउटै ठाउँमा मिसाएर पेश गर्दै आएका छन् । यसरी नै यसले भँडुवा विकासवाद र बहुलवादलाई पनि अवलम्बन गर्दछ ।

दोस्रो, राजनीतिक अर्थशास्त्रको क्षेत्रमा दक्षिणपन्थी अवसरवादले वर्गसङ्घर्ष र उत्पादन सम्बन्धमा क्रान्तिको सिद्धान्तलाई परित्याग गरेर वर्गसमन्वयवाद र उत्पादक शक्तिको सिद्धान्तलाई अवलम्बन गर्दछ । यसले समाजको पुरानो आर्थिक आधारलाई ध्वस्त पार्ने नभई बचाउने काम गर्दछ । 

तेस्रो, राजनीतिका क्षेत्रमा यसले वैज्ञानिक समाजवादका विरुद्ध सुधारवादी तथा अन्ततः प्रक्रियावादी समाजवादको पक्षपोषण गर्दछ । यो नयाँ जनवाद तथा सर्वहारा जनवादको विरोधमा निर्वर्गीय तथा विशुद्ध जनवाद र प्रतिक्रियावादी वर्गको अधिनायकत्वको पक्षपाती रहेको छ । यसले बलप्रयोगको सिद्धान्तका विरुद्ध शान्तिपूर्ण सङ्क्रमण र संसदीय बाटोलाई स्वीकार गर्दछ । 

समग्र र सारमा यसले वर्गसङ्घर्ष तथा उत्पीडित वर्ग एवम् जनसमुदायको राज्यसत्ताका विरुद्ध वर्गसमन्वयवाद, वर्गीय तथा राष्ट्रिय आत्मसपर्मणवाद र अन्ततः प्रतिक्रियावादकै शरणमा पुग्ने काम गर्दछ । वर्तमान साम्राज्यवाद र सर्वहारा क्रान्तिको युगमा साम्राज्यवाद र दक्षिणपन्थी संशोधनवादका बिच अपवित्र लगनगाँठो कसिएको हुन्छ । यी सबै विशेषताहरूलाई हेर्न हामी टाढा जानु पर्दैन, नेपालभित्रकै नाङ्गा दक्षिणपन्थी र नयाँ कलेवरमा प्रस्तुत छद्म अवसरवादीहरूको चर्तीकला हेरे छर्लङ्गै बुझिन्छ । 

अहिले बनेको माओवादी केन्द्रभित्र (सार) र बाहिर (रूप) के हो ?
भर्खरै हामीले दक्षिणपन्थी अवसरवादका विशेषताबारे जुन कुरा उल्लेख ग¥यौं, ती सबै माओवादी केन्द्रमा पनि पाइन्छन् । नेकपा (माओवादी केन्द्र) ले आफूलाई कम्युनिस्ट पार्टी तथा माओवादीको कलेवर अर्थात् रूपमा प्रस्तुत गरेपनि सारमा यसले कम्युनिज्मका सिद्धान्त तथा आदर्शसहित माक्र्सवाद–लेनिनवाद–माओवादलाई परित्याग गरिसकेको छ ।

दार्शनिक फाँटमा यसको प्रिय पद्धति सारसङ्ग्रहवाद हो । यसै पद्धतिलाई अपनाएर दक्षिणपन्थीहरूले माक्र्सवाद र पुँजीवादलाई, जनताको जनवाद र लोकतान्त्रिक गणतन्त्रलाई, वैज्ञानिक समाजवाद र सुधारवादी समाजवादलाई एउटै ठाउँमा मिसाई खिचडी पकाउने काम गरेको छ । दक्षिणपन्थी नव–संशोधनवादले प्रतिक्रियावादी तथा अवसरवादीहरूसित घाँटी जोडेर वर्गसमन्वयवाद तथा सम्झौतावादलाई अङ्गाल्दै आएको कुरा स्पष्ट नै छ । अब यसका लागि बहुलवाद र भँडुवा विकासवाद प्रिय पनि बन्न गएका छन् । रूपमा जति जादुगरी ढङ्गले प्रस्तुत हुन खोजे पनि सारमा यो विजातीय कित्तातिर नै अग्रसर बन्दै गएको छ । 

बाबुराम भट्टराईको नयाँ शक्ति नेपाल नि ?
बाबुराम भट्टराईद्वारा नयाँ शक्ति नेपालको गठन गरेर घोषित रूपमै माक्र्सवाद र साम्यवादलाई परित्याग गर्ने कामलाई पूर्णता दिइएको छ । नयाँ शक्ति नेपाल कम्युनिस्ट आन्दोलन र माओवादी कित्ताभित्र परेन । सुरुमा भट्टराईद्वारा नयाँ जनवादको विरोध र विकल्पमा लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको राजनीतिक कार्यक्रम तथा कार्यदिशा ल्याइयो । अनि त्यसपश्चात् माक्र्सवाद र नव–उदारवादलाई एउटै ठाउँमा मिसाएर सारसङ्ग्रहवादी खिचडी पकाउने काम गरियो ।

त्यसको अन्तिम परिणाम माक्र्सवादकै परित्याग हुन गयो । अब डा. बाबुरामका लागि वर्तमान प्रतिक्रियावादी राज्यसत्ता, संविधान तथा संसदीय व्यवस्था नै सबैथोक बन्न गएका छन् । अब बाबुरामका लागि सामन्तवाद, साम्राज्यवाद तथा विस्तारवाद र दक्षिणपन्थी संशोधनवाद सबै मित्र बनिसकेका छन् । अब बाबुरामसित देश र जनताको मुक्तिका कुनै पनि आदर्श र सपना बाँकी रहेका छैनन् ।

क्रान्तिकारी माओवादीले अङ्गीकार गरेको दर्शन बुझ्ने र बदल्ने माक्र्सवादी दर्शन हो । तपाईंको बुझाइमा अहिलेको विश्व के हो ?

हाम्रो पार्टीले अवलम्बन गर्दै आएको दर्शन माक्र्सवादी दर्शन हो । यसलाई द्वन्द्वात्मक तथा ऐतिहासिक भौतिकवादी दर्शन भनिन्छ । यसले विश्वलाई बुझ्ने मात्र होइन, मुख्यतः बदल्ने कुरा गर्दछ । वर्तमान विश्वलाई साम्राज्यवाद र सर्वहारा क्रान्तिको युगको रूपमा बुझ्नुपर्दछ । आज विश्वमा साम्राज्यवाद प्रभुत्वशाली अवस्थामा रहेको छ भने सर्वहारा क्रान्ति कमजोर स्थितिमा । परन्तु, यो अस्थायी वा क्षणिक कुरा हो । किनभने वित्तीय पुँजीको सङ्कटको अन्तिम समाधान साम्राज्यवादसित होइन, सर्वहारा क्रान्तिसित मात्र छ ।

यद्यपि आज साम्राज्यवादले नव–उपनिवेशवादी हस्तक्षेप तथा नवउदारवादी अर्थनीतिका आधारमा उत्पीडनको प्रक्रियालाई तीव्र बनाइरहेको छ र विद्युतीय सूचना प्रविधिको विकासबाट फाइदा उठाई भूमण्डलीकृत बन्न गएको छ । परन्तु, सूचना प्रविधिको यो विकास उत्पादक शक्तिको विकास हो र यसले नयाँ उत्पादन सम्बन्धको माग गर्दछ । त्यो माग सर्वहारा क्रान्तिले मात्र पुरा गर्न सक्तछ । आज साम्राज्यवाद आपसी कलह, श्रम तथा पुँजी र मुख्यतः उत्पीडित राष्ट्रहरूसितको अन्तर्विरोधमा फँस्तै गएको छ । आजको आवश्यकता भनेको भूमण्डलीकृत रूपमा सर्वहारा क्रान्तिको पनि सचेत तथा योजनाबद्ध ढङ्गले तयारी गर्नु हो ।

वर्तमान नेपाललाई कसरी बुझ्न सकिन्छ ?

नेपाल अझैपनि अर्धसामन्ती तथा अर्ध/नवऔपनिवेशिक अवस्थामा छ । दश वर्षको महान् जनयुद्धका बिचबाट नयाँ जनवादी क्रान्तिलाई सशक्त रूपमा अगाडि बढाइए पनि अन्ततः पार्टीमा दक्षिणपन्थी नवसंशोधनवादी विचलन पैदा हुनुको कारण क्रान्तिले गम्भीर धक्का खाएको छ । राष्ट्रियता, जनतन्त्र र जनजीविकाका आधारभूत समस्याहरूको समाधान हुन सकेको छैन ।

वर्तमान संविधानमा उल्लिखित गणतन्त्र, धर्मनिरपेक्षता, सङ्घीयता लगायतका विषय सकारात्मक रहेपनि सारमा राज्यसत्ता दलाल तथा नोशरशाही पुँजीपति एवम् सामन्तवर्गको हातमा रहेको छ । देश साम्राज्यवाद/विस्तारवादको नव–उपनिवेशवादी उत्पीडन र नव–उदारवादी अर्थनीतिको शोषणको जञ्जीरमा फँसेको छ । तर, यो स्थिति अस्थायी नै हो । देश तथा जनतालाई यसप्रकारको शोषण तथा उत्पीडनबाट मुक्त गर्नका लागि यहाँ देशभक्त शक्ति तथा कम्युनिस्ट आन्दोलनको क्रान्तिकारी धारा क्रियाशील रहिआएको कुरा पनि सुस्पष्ट नै छ । 

बुझाइपछि बदल्ने वा विकल्पको कुरा आउँछ । वर्तमान नेपाल जनवादी वा समाजवादी कुन मोडलमा बदलिन्छ ?
अर्धसामन्ती तथा अर्ध÷नवऔपनिवेशिक अवस्थामा रहिआएको नेपाललाई बदल्नका लागि सर्वप्रथम नयाँ जनवादी र त्यसपश्चात् समाजवादी क्रान्ति सम्पन्न गर्नुपर्दछ । देशको सामाजिक–आर्थिक अवस्था केही बदलिंदै गएको, नव–औपनिवेशिक उत्पीडन तथा नव–उदारवादी हस्तक्षेप तीव्र भएको र विस्तारवादी प्रभुत्व चरम बन्दै गएको वर्तमान स्थितिमा नयाँ जनवादी क्रान्तिको कार्यदिशालाई समृद्ध तथा विकसित तुल्याउन आवश्यक देखिन्छ ।

यसलाई बदल्नका लागि वर्गसङ्घर्षको स्वरूप कस्तो हुन्छ ? 
देशलाई उक्त प्रकारको अवस्थाबाट बदल्नका लागि सङ्घर्षका विविध रूपहरूको प्रयोग जरुरी हुन्छ र अन्ततः बलप्रयोगको भूमिका अनिवार्य हुन्छ । दीर्घकालीन जनयुद्ध वा सशस्त्र जनविद्रोहका मोडेललाई यथावत् र यान्त्रिक दुवै ढङ्गले प्रयोग गर्न सकिदैन । त्यस्तो प्रयोग नेपाली समाजको विशेषता, सिर्जनशीलता र मौलिकतामा निर्भर हुन्छ ।

हामीले सशस्त्र सङ्घर्षको स्वरूपको प्रश्नमा सिद्धान्ततः यो वा त्यो भनेर हात बाँध्नु हुँदैन । परन्तु, वर्तमान नेपाली विशिष्टताहरूको गम्भीर अध्ययन गरी नेपालको इतिहासमा विकसित हुँदै आएका जनआन्दोलन, सशस्त्र सङ्घर्ष एवम् दश वर्षको महान् जनयुद्धका अनुभव तथा आधारमाथि टेक्तै र थप विकसित अवस्थामाथि पनि आवश्यक ध्यान दिंदै नेपाली विशिष्टतामा आधारित जनविद्रोहको तयारीको काममा जोड दिनुपर्दछ ।